دلایل کاهش حافظه و درمان آن با طب اسلامی گرداوری شد
دلایل کاهش حافظه
هر چیزی که روی شناخت تاثیر می گذارد مانند: فرآیند فکر کردن ، یادگیری و به یاد آوردن می تواند روی حافظه تاثیر گذارد.
داروها :
نمونه هایی از داروهایی که می توانند باعث تداخل درکارکرد حافظه شوند بیشتر شامل مسکن ها و قرص های خواب آور، آنتی هیستامین ها ، داروهای ضد اضطراب، داروهای ضد افسردگی ، بعضی از داروهای مورد استفاده در درمان اسکیزوفرنی و داروهای ضد درد که بعد از عمل جراحی استفاده می شود، است.
مصرف الکل و مواد مخدر :
استفاده زیاد الکل می تواند موجب کمبود ویتامین B1 ( تیامین ) شود که می تواند به حافظه آسیب برساند(سندرم کورساکف). الکل و مواد مخدر می تواند به مواد شیمیایی مغز (نوروترانسمیتر) آسیب رساند و حافظه را تحت تاثیر قرار دهد.
استرس :
استرس ، به ویژه ضربه عاطفی می تواند منجربه از دست دادن حافظه شود و در موارد شدید که نادر است، به بیماری به نام فراموشی روانزاد منجرمی شود.که معمولا به خودی خود برطرف می شود.
افسردگی :
افسردگی، با بالا رفتن سن رایج است که باعث عدم توجه و تمرکز میشود که می تواند بر حافظه تاثیر گذارد. معمولا درمان افسردگی باعث بهبود مشکلات حافظه پس از آن نیز میشود.
ضربه به سر :
ضربه به سر می تواند موجب از دست دادن هوشیاری و از دست دادن حافظه شود. از دست دادن حافظه ناشی از ضربه به سر به طور معمول به تدریج بهتر می شود و هیچگاه بدتر نمی شود.
عفونت :
افراد مبتلا به ایدز ، سل، سیفلیس ، تبخال و دیگر عفونت ها ممکن است مشکلات حافظه را تجربه کنند.
اختلال عملکرد تیروئید :
تیروئید کم کار و یا بیش از حد فعال می تواند در به یاد آوردن رویدادهای اخیر دخالت داشته باشد.
محرومیت از خواب :
کمبود خواب با کیفیت ، بی خوابی، و یا آپنه خواب می تواند برحافظه تاثیر گذارد.
کمبود تغذیه ای :
کمبود ویتامین B1 و B12 می تواند روی حافظه تاثیر گذارد. این کمبود می تواند با یک قرص یا تزریق درمان شود.
پیری طبیعی :
فراموشی به عنوان بخشی از روند پیری طبیعی است و برای برخی افراد به خاطر بعضی از انواع اطلاعات، از جمله نام افراد سخت تر است.
درمان کاهش حافظه
ورزش، تمرین‌های مغزی و فعالیت‌های اجتماعی همه راه‌هایی برای حفظ حافظه ما است اما رژیم غذایی نیز نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
صبحانه کامل بخورید؛ ترجیحاً غلات سبوس‌دار باشد.
از قندها مانند شکر سفید، شکلات و مربا، غذاهای چرب مانند سوسیس، سیب‌زمینی سرخ شده اجتناب کنید.
مغز دارای تمام مواد مغذی و انرژی مانند (کربوهیدرات‌های پیچیده) برای عملکرد بهینه مغز لازم هستند و اجتناب از آنها به مغز ضربه می‌زند و باعث خستگی‌های روحی در صبح میشود.
برای ناهار از کربوهیدرات‌ها مانند نان سفید، برنج سفید، ماکارونی و سیب زمینی اجتناب کنید.
ترجیحاً غذاهایی مانند مرغ، ماهی و سبزیجات بخورید و از خوردن دسرهای شیرین اجتناب کنید.
قندهای ساده و تصفیه شده به سرعت جذب بدن می‌شوند و باعث کاهش تمرکز و عملکرد فکری و حافظه میشود.
برای شام کربوهیدرات‌های تصفیه شده مجاز است؛ شب این مواد سریع جذب شده و باعث آرامش می‌شوند و عملکرد صحیح مغز و یادگیری را تثبیت و حمایت می‌کنند.
همیشه از پرخوری اجتناب کنید؛ در صورت لزوم میان وعده‌های کوچک صبح و بعدازظهر مانند میوه‌های تازه یا خشک، کم شکر و محصولات لبنی مصرف کنید.
با خوردن سه بار ماهی در هفته مانند ماهی ساردین، ماهی آزاد و غیره و برخی از میوه‌های خشک مانند بادام و آجیل برزیل، حتی روغن کلزا و آجیل امگا ۳ به بدنتان می‌رسد.
اسیدهای چرب امگا ۳ وارد غشاء و فرآیندهای غشایی سلول‌های عصبی می‌شوند. بنابراین امگا ۳ برای عملکرد مناسب مغز ما و پیشگیری از بیماری آلزایمر ضروری است.
میوه و سبزیجات به صورت روزانه و زیاد مصرف کنید؛ این مواد غذایی دوز خوبی از ویتامین‌ها را دارا هستند که برخی از آنها آنتی اکسیدان هستند و از مغز محافظت می‌کنند.
آهن نقش مهمی در صحت مغز ایفا می‌کند و در انتقال اکسیژن به مغز نقش مهمی دارد. گوشت قرمز، امعاء و احشاء دارای آهن فراوانی هستند. اما فراموش نکنید آهن در سبزیجات سبز، صدف، غلات و حبوبات هم وجود دارد. نرم‌تنان، سبزیجات و غلات و حبوبات نیز دارای آهن هستند.
کم آبی بدن می‌تواند موجب کاهش حافظه شود. بنابراین روزانه نوشیدن آب فراموش نشود.
یک رژیم غذایی سالم اجازه می‌دهد حافظه ما حفظ شود ؛ فراموشی و کمی حافظه مربوط به سن خاصی نیست و در هر سنی امکان آن وجود دارد. در هر سنی باید با مصرف مواد غذایی مناسب مغز را بهینه‌سازی کرد.
درمان کاهش حافظه با طب اسلامی
اولین درمان فراموشی عسل است، در روایت آمده: «من لعق لعقة عسل على الریق یقطع البلغم، ویکسر الصفراء، ویقطع المرة السوداء، ویصفی الذهن، ویجود الحفظ، إذا کان مع اللبان الذکر.» یعنی «کسی که یک قاشق مرباخوری عسل در ناشتا بخورد، بلغم را قطع می‌کند و صفرا را می‌شکند و مره سودا را قطع می‌کند و ذهن را صاف می‌کند و حافظه را تقویت می‌کند اگر با کندر نر مصرف شود.» کندر نر، سفید و شیرین است.
دومین درمان کندر است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «علیکم بالألبان فانها تمسح الحر … وتذکی الذهن وتجلو البصر وتذهب النسیان.» یعنی «بر شما باد کندر، زیرا گرمی از قلب می‌زداید … و ذهن را تیز می‌کند و بینایی را جلا می‌دهد و فراموشی را برطرف می‌کند.»
سومین درمان کرفس است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «علیکم بالکرفس، فإنه طعام إلیاس والیسع ویوشع. وروی أنه یورث الحفظ، ویذکی القلب» یعنی «بر شما باد کرفس، زیرا آن غذای حضرت الیاس (ع) و یسع (ع) و یوشع (ع) بود. و نیز روایت شده حافظه را تقویت می‌کند و قلب را تیز می‌کند.»
چهارمین درمان یک داروی ترکیبی است، در روایت آمده: «عن أبی بصیر: قال: قلت للصادق علیه السلام: کیف نقدر على هذا العلم الذی فرعتموه لنا؟ قال: خذ وزن عشرة دراهم قرنفل، ومثلها کندر ذکر، دقها ناعما ثم استف على الریق کل یوم قلیلا.» یعنی «ابو بصیر از امام صادق (ع) سؤال کرد چگونه قادر شویم به حفظ این علمی که برای ما شاخه‌شاخه نمودی؟ امام فرمودند به‌اندازه ده درهم (۳۲٫۵ گرم) قرنفل (میخک) و همین اندازه کندر نر، آنها را نرم آسیاب کند، سپس هرروز صبح ناشتا مقدار کمی (یک قاشق چای‌خوری) به‌صورت خشک از این دارو مصرف کن.» چون ممکن است که باهم آسیاب کردن میخک و کندر باعث چسبیدن آنها شود بهتر است جداگانه آسیاب شوند.
پنجمین درمان یک داروی ترکیبی است، حضرت امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «من أخذ من الزعفران الخالص جزء ومن السعد جزء ویضاف إلیهما عسلا، ویشرب منه مثقالین فی کل یوم فإنه یتخوف علیه من شدة الحفظ أن یکون ساحرا.»یعنی «مقداری زعفران خالص و سعد هم‌اندازه بردار و به آن عسل اضافه کن و هرروز دو مثقال از آن بخور، همانا ترس از آن است که از شدت تقویت حافظه، ساحر شود.» عسل باید به‌اندازه دو برابر زعفران و سعد باشد یعنی اگر یک مثقال زعفران و یک مثقال سعد باشد عسل باید چهار مثقال باشد، بنابراین تقریباً هرروز یک‌سوم مثقال زعفران هرروز مصرف میشود و این مقدار کشنده نیست.
ششمین درمان یک داروی ترکیبی است، در روایت آمده: «یؤخذ سنا مکی، وسعد هندی وفلفل أبیض، وکندر ذکر وزعفران خالص، أجزاء سواء یدق ویخلط بعسل و یشرب منه زنة مثقال کل یوم، سبعة أیام متوالیة، فإن فعل ذلک أربعة عشر یوما خیف علیه من شدة الحفظ أن یکون ساحرا.» یعنی «سنا مکی و سعد هندی و فلفل سفید و کندر نر و زعفران خالص به اندازه‌های مساوی آسیاب شود و با عسل مخلوط شود و هرروز به‌اندازه یک مثقال و به مدت هفت روز پشت سر هم مصرف شود، اگر چهارده روز این دارو را بخورد ترس از آن است که ساحر شود.» در این دارو هم باید به‌اندازه دو برابر وزن داروها عسل اضافه کرد برای مثال اگر از هر قلم از دارو یک مثقال برداریم جمعاً پنج مثقال میشود و به آن باید ده مثقال عسل اضافه کرد.
درمان هفتم فراموشی مویز است، در رساله ذهبیه آمده: «ومن أراد ان یزید فی حفظه ، فلیأکل سبع مثاقیل زبیباً بالغداة على الریق.» یعنی «کسی که می‌خواهد حافظه‌اش قوی شود هفت مثقال (حدود ۳۰ گرم) مویز بخورد در ناشتا.» کلمه زبیب به کل انواع کشمش اطلاق می‌گردد ولی از روایات دیگر استفاده میشود که در مورد فراموشی مراد مویز است و مویز کشمشی قرمز است که هسته دارد.
درمان هشتم زنجبیل و عسل است، در رساله ذهبیه آمده: «ومن أراد ان یقل نسیانه ، ویکون حافظاً ، فلیأکل فی کل یوم ثلاث قطع زنجبیل ، مربى بالعسل ، ویصطنع بالخردل مع طعامه فی کل یوم.» یعنی «کسی که می‌خواهد فراموشی‌اش کم شود و اهل حفظ باشد، هرروز سه قطعه زنجبیلی بخورد که با عسل مربا شده است و هرروز وقتی غذا درست می‌کند به آن خردل اضافه کند.» زنجبیل تازه تکه‌های درشتی دارد که وقتی خشک شود تبدیل به قطعات کوچک میشود، مراد از زنجبیل مربا شده با عسل، این است که زنجبیل خشک را با عسل مخلوط کنند و مدتی بگذارند تا با مرور زمان و گرمای آفتاب و یا گذاشتن در جای گرم، نرم و قابل‌خوردن و تبدیل به مربا شود، البته در قدیم مربا را به این شیوه درست می‌کردند برعکس امروز که با حرارت آتش و در مدت‌زمان محدود به چند ساعت مربا تهیه میشود. در لغت، مربا معنی شده به «المعقود بالعسل». ازآنجاکه در روایت گفته‌شده هرروز خورده شود معلوم میشود که باید برای مدت طولانی این کار را انجام داد. زنجبیل بسیار گرم است از طرفی علت اصلی فراموشی بلغم است و نوعاً افراد بلغمی به فراموشی مبتلا می‌شوند، ولی اگر فردی گرم‌مزاج مبتلا به فراموشی شود استفاده از زنجبیل ممکن است که برای او ایجاد مشکل کند و بهتر است افراد بلغمی از این روش استفاده کنند.
درمان نهم اضافه کردن خردل به غذا است که در روایت قبل ذکر شد.
درمان دهم مرکب چهار معروف به داروی ابن مسعود، این روایتی است که ابن مسعود از پیامبر (ص) نقل می‌کند،«لحفظ القرآن ویقطع البلغم والبول ویقوى الظهر: یؤخذ عشرة دراهم قرنفل وکذلک من الحرمل، ومن الکندر الأبیض، و من السکر الأبیض، یسحق الجمیع ویخلط إلا الحرمل فإنه یفرک فرکا بالید، و یؤکل منه غدوة زنة درهم، وکذا عند النوم.» یعنی«برای حفظ قرآن و برای قطع بلغم و ادرار و تقویت کمر، ده درهم (سی‌ودو و نیم گرم) قرنفل (میخک) و همین اندازه اسپند و کندر سفید و شکر سفید، همه آسیاب شود و مخلوط شوند به‌جز اسپند، (اسپند را) با دست بمالند، از این ترکیب هرروز صبح ناشتا یک‌درهم (سه و بیست‌وپنج صدم گرم) و همین مقدار موقع خواب خورده شود.» اسپند را نباید آسیاب کرد زیرا سمی است و در عوض با دست مالیده میشود تا سم روی آن برطرف شود، البته داخل آن‌هم سمی است و باید درسته خورده شود تا مشکلی نداشته باشد. در روایات دیگر به‌جای کندر سفید کندر نر آمده که شاید منظور این است که کندر سفید همان کندر نر است و مراد از شکر سفید همان شکر سرخ است که یک یا دو بار صاف‌شده و سفید شده است.
